Gisteren was in de Westergasfabriek in Amsterdam de bekendmaking van de winnende concepten van de stimuleringsregeling Innovatieimpuls Onderwijs (IIO). Een feestelijke bijeenkomst van een bijzonder innovatieproject van OCW waarvan ik eigenlijk verwacht had dat ik er hoe dan ook met een goed gevoel vandaan zou komen. Ik was er namelijk van overtuigd dat IIO zo’n project is dat eindelijk die innovaties zou blootleggen en stimuleren die gedragen werden door de scholen zelf en die misschien zelfs wel spannende consequenties zouden kunnen hebben. Die overtuiging had ik niet in de laatste plaats omdat de jury onder voorzitterschap stond van SER-voorzitter Alexander Rinnooy Kan.
Eerst een beetje voorgeschiedenis. Sinds vorig najaar ben ik betrokken bij IIO. De doelstelling van het project is echter wel uit grote nood geboren. De aanstaande vergrijzing in het onderwijs maakt dat we straks onderwijs moeten aanbieden van dezelfde (of liever hogere) kwaliteit, maar ook dat we dat met veel minder leraren moeten doen. De opzet van IIO is eenvoudig: laat scholen concepten bedenken waarmee ze aan (duidelijk meetbare) arbeidsreductie kunnen doen, zonder dat dat leidt tot een kwaliteitsverlies voor het onderwijs. Scholen werden tijdens hun conceptontwikkeling ondersteund door zogeheten kritische vrienden, onderwijsadviseurs die meehielpen het concept zo sterk én innovatief mogelijk te maken. Een van de scholen had mij als kritische vriend uitgekozen. Uiteindelijk werd er uit de 44 concepten een set van 7 winnende concepten gekozen. Deze concepten worden verder uitgewerkt tot een heus projectplan waar andere scholen bij kunnen aanhaken. De toezegging was dat de 20 miljoen Euro op mocht gaan aan projecten die zo innovatief waren dat (en dat werd zelfs van harte aangemoedigd) dat ze eigenlijk niet binnen de huidige wet- en regelgeving zouden passen. Kijk, dat is toch wel even stoere taal van OCW en daar ging mijn innovatiehartje wel wat sneller van kloppen.
Maar tussen droom en daad staan jury’s in de weg en winnende concepten. Je voelde ‘m in het voorgaande misschien al een beetje aankomen, het liep gisteren toch anders dan verwacht. De feestelijke bekendmaking verliep uiteindelijk een beetje ‘rellerig’, het volke morde zou je kunnen zeggen Dat was niet zozeer omdat het overgrote deel van de aanwezigen ‘verloren’ had, maar meer omdat ze oprecht teleurgesteld waren in de keuze van de jury en daar een tikje baldadig van werden. Ook kon ik me niet aan de indruk onttrekken dat een aantal scholen en hun kritische vrienden de bijeenkomst voortijdig in teleurgestelde toestand verlieten.
Ook ik deelde in dat sentiment en dat is niet (écht niet) omdat ‘mijn’ concept ook niet bij de winnaars zat. Misschien zat het hem in het feit dat veel innovatieconcepten behoorlijk uitdagend, ambitieus en misschien zelfs wel een tikje gewaagd waren en dat de jury uiteindelijk met winnaars op de proppen komt die (laat ik me voorzichtig uitdrukken) niet uitgesproken spannend zijn. Ze zijn niet slecht, zeker niet, maar ze zijn ook niet bepaald cutting edge … en daar hadden veel scholen en kritische vrienden toch wel op ingezet. Dat gezegd hebbende: ik geloof wel dat de winnende concepten goed aansluiten bij de doelstelling van IIO, dat het innovaties zijn die leiden tot een meetbare arbeidsreductie en ze (zeker deels) prima overdraagbaar en schaalbaar zijn.
Aan de bar tijdens de borrel (hard nodig na de speech van staatssecretaris Van Bijsterveldt) kwamen de belangrijkste punten van kritiek op de jurykeuze boven water:
- Er lijkt behoorlijk wat inhoudelijke overlap in de winnende concepten te zitten. Een wat kleuriger en breder palet aan innovaties was zeker interessanter geweest
- In alle winnende concepten is er sprake van een grote rol voor technologie, maar die is veelal in ouderwets vage terminologie gevat. Ik denk dat digitaal leermateriaal dat leraarvervangend moet gaan zijn, nog niet op de markt is en dat die met de beoogde projectbudgetten ook niet gemaakt zullen gaan worden. Maar wat gaan ze dan wel digitaal aanbieden? PDF’s in een elo?
- Sommige projecten waren zo innovatief dat ze al een aantal jaar draaien in de praktijk. Andere gaan weer uit van toepassingen die al jaren voorhanden zijn én ingezet worden.
- Vrijwel alle projecten hebben ‘slimmer werken’ als uitgangspunt en niet ‘beter onderwijs’
- Je kunt je afvragen of deze concepten wel bijdragen aan de innovatie van onderwijs, of alleen aan de innovatie in de onderwijsorganisatie.
- Als je als IIO-deelnemer intekent op (deelname aan) een van de winnende concepten, dan loop je de kans om in de controlegroep van de onderzoekers te belanden, zodat je dus eigenlijk juist niet kunt innoveren. Niet bepaald wenselijk.
- Samenwerken aan een concept met meerdere scholen werd aangemoedigd, maar geen enkel groot concept heeft gewonnen.
Was het al met al een treurige, negatieve bijeenkomst? Welnee! Kennisland en SBO hadden er wel voor gezorgd dat er volop tijd en ruimte was om therapeutisch te praten en discussiëren met de winnaars, andere verliezers en hun kritische vrienden, onderzoekers en de projectleiding zelf. Overigens was het niet mogelijk om met de jury van gedachten te wisselen, die was (met uitzondering van juryvoorzitter Rinnooy Kan) namelijk niet aanwezig. Wat gelukkig wel een veelgehoorde verzuchting was: we gaan natuurlijk wel door met onze innovaties, met of zonder subsidie. Misschien komt het gewoon nog wel een keer goed met dat onderwijs.